Թուրքիա կը սպառնայ Հայկական Մշակութային Ժառանգին

[ A+ ] /[ A- ]

Մէկ տա­րուայ ըն­թացքին Թուրքիոյ փոք­րա­մաս­նութիւննե­րը եւ փախստա­կան­նե­­­րը կը շա­­րու­­նա­­­կեն տա­­ռապիլ մար­­դու իրա­­ւունքնե­­րու խախ­­տումնե­­րէն, ատե­­լու­­թեան հրահ­­րումէն եւ յար­­ձա­­­կումնե­­րէն, կը տե­­ղեկաց­­նէ Stockholm center for freedom-ի զե­­կոյ­­ցը։

Նա­­խագահ Էր­­տո­­­ղանը եւ անոր գլխա­­ւոր դաշ­­նա­­­կից։ Ազ­­գայնա­­կան Շար­­ժում կու­­սակցու­­թեան առաջ­­նորդ Տեւ­­լեթ Պահ­­չե­­­լին մէկ տա­­րուայ ըն­­թացքին շա­­րու­­նա­­­կած են օգ­­տա­­­գոր­­ծել տա­­րաձայ­­նութիւններ առա­­ջաց­­նող ազ­­գայնա­­մոլա­­կան հռե­­տորա­­բանու­­թիւն, յատ­­կա­­­պէս քիւրտե­­րու հան­­դէպ։ նպաս­­տե­­­լով յան­­ցա­­­ւորու­­թեան աճին ատե­­լու­­թեան հո­­ղի վրայ։

Կա­­ռավա­­րու­­թիւնը քիչ ջան­­քեր է գոր­­ծադրած դա­­ւանան­­քի ազա­­տու­­թեան հար­­ցե­­­րու լուծման հա­­մար, նե­­րառեալ՝ կրօ­­նական փոք­­րա­­­մաս­­նութիւննե­­րուն իրա­­ւական լիազօ­­րու­­թիւննե­­րու տրա­­մադ­­րումը եւ վար­­չութեան ան­­դամնե­­րու ընտրու­­թիւննե­­րու անցկաց­­ման թոյլտո­­ւու­­թիւնը։

Վեր­­ջին տո­­ւեալ­­նե­­­րու հա­­մաձայն, որոնք տրա­­մադ­­րած է ներ­­քին գոր­­ծե­­­րու նա­­խարար Սիւ­­լէյման Սոյ­­լուն, Թուրքիոյ մէջ կ՚ապ­­րին ընդհա­­նուր առ­­մամբ 4,038,857 փախստա­­կան­­ներ, ամ­­բողջ աշ­­խարհի զա­­նազան եր­­կիրնե­­րէ։ Սու­­րիոյ եր­­կա­­­րատեւ հա­­կամար­­տութե­­նէն փրկո­­ւիլ փոր­­ձող փախստա­­կան­­նե­­­րու հան­­դէպ վե­­րաբեր­­մունքը աս­­տի­­­ճանա­­բար կոշ­­տա­­­ցած է, քա­­նի որ անոնց թի­­ւը վեր­­ջին տաս­­նա­­­մեակին աւե­­լացած է։

Ինչպէս կը նշո­­ւի զե­­կոյ­­ցին, Յու­­լի­­­սին Թուրքիոյ կեդ­­րո­­­նական մա­­սին քրտա­­կան ըն­­տա­­­նիքի եօթ ան­­դամ սպան­­նո­­­ւած է զի­­նուած յար­­ձա­­­կու­­մի հե­­տեւան­­քով։ Յար­­ձա­­­կող­­նե­­­րը փոր­­ձած են հրդե­­հել անոնց տու­­նը։ Կա­­տարո­­ւածը իրա­­ւապաշտպան­­նե­­­րու խօս­­քով, ցե­­ղապաշ­­տա­­­կան յար­­ձա­­­կում է։

Ոչնչաց­­ման սպառ­­նա­­­լիքի տակ յայտնուած է նաեւ հայ­­կա­­­կան մշա­­կու­­թա­­­յին ժա­­ռան­­գութիւ­­նը։

1603 թո­­ւակա­­նին կա­­ռու­­ցո­­­ւած հայ­­կա­­­կան եկե­­ղեցին, որ կը գտնո­­ւէր Թուրքիոյ մշա­­կոյ­­թի եւ զբօ­­սաշրջու­­թեան նա­­խարա­­րու­­թեան կող­­մէ պահ­­պա­­­նուած­­նե­­­րու ցու­­ցա­­­կին, Յու­­նո­­­ւարին վե­­րացո­­ւած է երբ անոր սե­­փակա­­նու­­թիւնը փո­­խան­­ցո­­­ւած մաս­­նա­­­ւոր ան­­ձի։

Մար­­տին, Ան­­գա­­­րայի Ու­­լուս շրջա­­նի շի­­նարա­­րու­­թեան ժա­­մանակ, վե­­րակա­­ռու­­ցո­­­ղական նա­­խագ­­ծի շրջա­­նակին, քան­­դո­­­ւած է հին հայ­­կա­­­կան գե­­րեզ­­մա­­­նատու­­նը, եւ այդ տեղ յայտնա­­բերո­­ւած են մարդկանց մա­­սունքներ։

Հին հայ­­կա­­­կան գե­­րեզ­­մա­­­նատու­­նը Թուրքիոյ արե­­ւելեան հա­­տուա­­ծի Վան նա­­հան­­գին մէջ Օգոս­­տո­­­սին քան­­դած են եւ ոս­­կորնե­­րը ցաք ու ցրիւ արած ամ­­բողջ դաշ­­տի տա­­րած­­քին, ինչ որ առա­­ջացու­­ցած է հայ հա­­մայնքի եւ ընդդի­­մադիր քա­­ղաքա­­կան գոր­­ծիչնե­­րու զայ­­րոյթը։

Հայ­­կա­­­կան բո­­ղոքա­­կան եկե­­ղեցին Տի­­յար­­պե­­­քիր նա­­հան­­գին մէջ 10 տա­­րի ժամ­­կէ­­­տով վար­­ձո­­­ւած է Մշա­­կոյ­­թի եւ զբօ­­սաշրջու­­թեան նա­­խարա­­րու­­թեանը, հան­­րա­­­յին գրա­­դարան օգ­­տա­­­գոր­­ծե­­­լու հա­­մար։

Սուրբ Եր­­րորդու­­թիւն հայ­­կա­­­կան եկե­­ղեցին կեդրո­­նական Թուրքիայի Աք­­շե­­­հիր շրջա­­նում դառ­­նա­­­լու է «Եր­­գի­­­ծան­­քի հա­­մաշ­­խարհա­­յին վար­­պետնե­­րի տուն»։ 13-րդ դա­­րի թուրք յայտնի եր­­գի­­­ծաբան Նաս­­րեդդին Հո­­ջայի հայ­­րե­­­նի քա­­ղաքում «Եր­­գի­­­ծան­­քի գիւղ» ստեղ­­ծե­­­լու նա­­խագ­­ծի շրջա­­նակում։

Զե­­կոյ­­ցում նշւում է նաեւ այն դէպ­­քի մա­­սին, երբ Թուրքիայի պատ­­գա­­­մաւո­­րը յար­­ձա­­­կուել էր հայ պատ­­գա­­­մաւո­­րի վրայ, սպառ­­նա­­­լով ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեամբ։ Զե­­կոյ­­ցի հե­­ղինակ­­նե­­­րի խօս­­քով, թուրքա­­կան խորհրդա­­րանի պատ­­գա­­­մաւո­­րը հայ­­կա­­­կան ծա­­գում ու­­նե­­­ցող պատ­­գա­­­մաւոր Կա­­րօ Փայ­­լա­­­նին սպառ­­նա­­­ցել էր նոյն ճա­­կատագ­­րով, ին­­չին ար­­ժա­­­նացել էին նրա նախ­­նի­­­ները,ամե­­րիկեան վար­­չա­­­կազ­­մի կող­­մից հա­­յերի զան­­գո­­­ւածա­­յին սպա­­նու­­թիւններն Օս­­մա­­­նեան կայսրու­­թիւնում «ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թիւն» ճա­­նաչե­­լու բա­­նակ­­ռիւնե­­րի ըն­­թացքին։

Արտատպուած՝ Ակօսէն