Sendika.org
HDP, yüzde 10 barajını yıkarak Erdoğan’ın başkanlık hayallerini suya, AKP’nin tek başına iktidar hedefini boşa düşürdü. Sol eksenli söylem ve çok yönlü strateji Türkiye’nin tüm kentlerinde HDP oyunu artırdı. AKP Kürt illerinde yerle bir oldu. HDP’ye barajı aşmasını sağlayan oylar ise Fırat’ın batısından geldi. “Biz’ler Meclis’e” sloganındaki çeşitlilik vurgusu Meclis’e giren 80 milletvekilinde karşılık buldu.
Seçimlere parti olarak girme kararı almasıyla hem Tayyip Erdoğan’ın başkanlık hayallerini, hem de AKP’nin tek başına iktidarını sürdürme olasılığını riske sokan HDP, AKP’nin tüm gücüyle hedefinde olmasına karşın başarıya ulaştı, yüzde 10 barajını aştı.
CHP’nin ve MHP’nin oy oranlarında ve milletvekili sayılarında 2011 seçimlerine göre ciddi bir değişim yaşanmazken; 6 milyon oy ve yüzde 13’lük oy oranıyla barajı aşan HDP ve sol, AKP’nin tek başına iktidarı elde edememesinin başlıca öznesi ve sandığın tek kazananı oldu.
Gerileyen AKP, temsil edilen Kürt halkı, yükselen sol
HDP’nin sandığın kazananı olması, çok yönlü bir strateji yürütmesi ile oldu.
HDP, parti olarak seçime girmesiyle AKP’nin başkanlık sistemini getirecek anayasal çoğunluğa erişmesini engelleyecek tek seçenek haline geldi. Kürt sorununun demokratik çözümünün gündemde olduğu bir süreçte, Kürt halkının parlamenter düzlemdeki tek
temsilcisi olma konumuyla da Meclis’teki varlığını bir gerekliliğe dönüştürdü.
AKP’nin geriletilmesi ve Kürt halkının Meclis’te temsili, sosyalistlerden sosyal demokratlara, liberal aydınlardan egemen cenahın kaybedenlerine kadar geniş bir yelpazenin rasyonel hareket etmesini ve HDP’ye destek çağrıları yapmasını sağladı.
HDP’nin seçim sürecindeki söyleminin karakterini ise sol belirledi. Seçim beyannamesinden miting alanlarına kadar esen sol rüzgar, AKP’nin provokasyon ve saldırılarına karşın şoven bir dalga esmesini engelledi, Gezi ve Kobanê direnişleri ile aralarındaki mesafeyi kapatan Fırat’ın iki yakası arasında köprü kurdu.
Kürt uluslaşması sandığa yansıdı
Kürt coğrafyasında ise Kobanê Direnişi ve Kürt sorununun demokratik çözümü başlıkları üzerinden yürütülen uluslaşma politikası karşılık buldu. Bu politikanın yürütülmesinde HDP kadar DBP ve DTK da etkin bir biçimde kullanıldı, doğrudan tabanda çalışma yürütülmesinin karşılığı alındı.
Kobanê Direnişi’nin ateşini 6-8 Ekim’de Kürt kentlerinde yakan proleter halk isyanı seçim çalışmalarını doğrudan örgütlerken, “İkna Komisyonları” aracılığıyla bölgede on binleri hareket ettirebilen ve on yıllardır sağ partiler etrafında kümelenen aşiretlerin kitlesel olarak HDP’ye geçmesi de sonuçlara etki etti.
Kobanê Direnişi’nde ve Cizre olaylarında kontrgerilla tarafından doğrudan kullanılan HÜDA-PAR’ın “Kürt sorununun İslamcı çözümü” söylemi ise hiçbir kentte karşılık bulmadı, partinin bağımsız adayları seçilme olasılığının yanına dahi yaklaşamadı.
Kürt büyükşehirlerinde AKP silindi
Seçimlerin AKP ile HDP arasında geçmesi, Kürt illerindeki sonuçlara ayrı bir önem kattı. Sandıkların açılmasıyla birlikte HDP’nin bölgede ezici bir üstünlük sağladığı görüldü. Üç büyükşehirde HDP yüzde 70’in üzerine çıktı, AKP yüzde 20’nin altına düştü.
Diyarbakır’da 2011 genel seçiminde bağımsız adaylarıyla yüzde 58,5, 2014 yerel seçiminde yüzde 55,1 oy alan HDP, oy oranını yüzde 78,8’e yükseltti. Geçmiş iki seçimde yüzde 33-35 bandında olan AKP ise yüzde 14,1’e kadar geriledi. Bu sonuçla kentteki 11 milletvekilinin 10’unu HDP kazandı.
Bölgedeki diğer iki büyükşehir Van ve Mardin’de de HDP büyük bir fark attı. Van’da 2011 genel seçimlerinde 48-40, 2014 yerel seçimlerinde 53-41 olan oy farkı açıldı; HDP yüzde 74,7’e yükselirken, AKP yüzde 19,4’e düştü. Mardin’de de HDP oy oranı yüzde 73,2’ye çıktı, AKP yüzde 19,1’e geriledi. AKP her iki kentte birer vekil çıkarabilirken, HDP Van’da 7, Mardin’de 5 milletvekili çıkardı.
5 kentte tüm vekiller HDP’de
HDP’nin kaleleri olan Hakkari ve Şırnak’ın yanı sıra Ağrı ve Dersim’de de tulum çıkardı. Hakkari’de yüzde 86,7, Şırnak’ta yüzde 85,3 oy oranıyla 7 vekilliğin tamamını kazanan HDP, geçtiğimiz genel ve yerel seçimlerden farklı olarak Ağrı, Iğdır ve Dersim’de de dengeler alt üst oldu, HDP vekillik kaptırmadı.
HDP 2011 genel seçimlerinde AKP’nin kazandığı Ağrı’da yüzde 78,2, MHP’nin kazandığı Iğdır’da yüzde 56,6, CHP’nin kazandığı Dersim’de yüzde 61 oy oranı elde etti.
HDP bölgeyi blokladı, Artvin sınırına uzandı
HDP’nin bölgedeki üstünlüğü Siirt, Bitlis, Muş gibi kentlerde tamamlanırken, kuzeyde Kars ve Ardahan’a dek uzandı. Gerici yapısıyla bilinen ve AKP ile HÜDA-PAR’ın son yerel seçimde yüzde 40’a yakın oy kazandığı Batman’da HDP yüzde 72,3 oranında oy kazandı. HDP kentteki milletvekili sayısını 3’e yükseltirken, AKP tek vekilde kaldı.
HDP Muş’ta yüzde 70,7, 2011’de AKP’nin kazandığı Siirt’te yüzde 65,8, yine 2011’de AKP’nin kazandığı Bitlis’te ise yüzde 60,3 oy aldı, üç kentte ikişer vekil kazanırken, AKP’yi tek vekilde bıraktı.
Kars ve Ardahan’da da HDP birinciliği elde etti. Son genel seçimde AKP’nin, son yerel seçimde ise MHP’nin galip geldiği Kars’ta bu defa HDP güldü, HDP-AKP vekil dağılımı 2-1 oldu. Ardahan’da ise HDP’nin kazandığı seçimde vekillik 1-1 bölüşüldü.
Urfa ve Antep’de çarpıcı yükseliş
Kürt nüfusunun yoğun olarak yaşamasının yanı sıra AKP’nin Suriye’de yürüttüğü savaş politikalarından da doğrudan etkilenen iki büyükşehirde, Urfa ve Antep’te de HDP oylarında ciddi bir artış yaşandı.
Urfa’da 2011’de yüzde 23,6 olan oy oranını 2014’te yüzde 30,5’a çıkaran HDP, bu seçimde ise yüzde 38,5’a kadar erişti. AKP ise kentte 4 yılda yüzde 20’ye yakın oy yitirdi. AKP’nin 7, HDP’nin 5 milletvekilliği çıkardığı kent, HDP’nin tabandan ve yerel politikalar geliştirerek yürüttüğü seçim çalışmasıyla bölgede dikkatle izlenmesi gereken bir kent oldu.
Meclis’e giren dört partinin de milletvekilliği çıkardığı kentlerden biri Antep oldu. Antep’te HDP 2011 ve 2014’teki oy oranını 3’e katladı, CHP ve MHP gibi 2 milletvekili çıkardı.
AKP’nin bölgede elinde tuttuğu iki kent Bingöl ve Adıyaman oldu, fakat HDP iki kentte de birer vekillik aldı.
AKP Kobanê sınırında ‘düştü’
Tayyip Erdoğan’ın “Kobanê düştü düşecek” sözünde somutlaşan politikası ile AKP, Kobanê sınırında tam anlamıyla düştü. Suruç’ta AKP’nin oyu yüzde 40’tan yüzde 15’e düştü, HDP ise yüzde 81’i buldu. Sınır köylerinde tam anlamıyla rekor kırıldı.
Oy dağılımı savaşı derinlemesine yaşayan Alizer köyünde 333-5, Dewşen köyünde 120-1, Mehser köyünde 133-42, Boydê köyünde 144-9, Perepere köyünde 850-105 oldu, HDP oyların yüzde 91’ini elde etti.
Fırat’ın batısında HDP rüzgarı
HDP, her ne kadar Kürt illerinde ezici bir çoğunluk elde ederek AKP’yi bölgeden silse de, barajı aşmasını sağlayan oylar İstanbul başta olmak üzere Batı’dan geldi. Kürt illerinde en büyük oy artışını 220 bin ile Diyarbakır’da sağlayan HDP, sadece İstanbul’da ise 600 bine yakın oy artışı sağladı ve 1 milyon oya erişti. Geçtiğimiz seçimde üç bölgede birer milletvekili elde eden HDP, bu seçimde ise toplam 11 milletvekilliği kazandı.
İzmir ve Ankara’da soldan ciddi bir destek alan HDP, oy sayısını İzmir’de 2,5, Ankara’da 3,5 kat artırdı; İzmir’de 2, Ankara’da ise 1 milletvekili elde etti.
Mersin ve Adana’da 2’şer, Bursa, Kocaeli, Antalya ve Erzurum’da da 1’er vekil kazanan HDP, istisnasız tüm kentlerde oy oranını artırdı, sadece Karadeniz Bölgesi’nde milletvekili çıkaramadı.
‘Biz’ler Meclis’te
Kesin olmayan seçim sonuçlarına göre HDP 6 milyona yakın oy sayısı ve yüzde 13’e varan oy oranıyla Meclis’te 79 sandalye kazandı. Toplumun farklı kesimlerinin desteğini aldığı çeşitlilik söylemi Meclis’e yansıdı. Kürt hareketinin ulusal mücadele çatısı altındaki farklı karakterleri ile sosyalist, İslamcı ve liberal isimler milletvekilliği kazandı.
SDP Genel Başkanı Rıdvan Turan, EMEP eski Genel Başkanı Levent Tüzel, Yeşiller ve Sol Gelecek’ten Saruhan Oluç, Abdullah Öcalan’ın yeğeni Dilek Öcalan, Kemal Pir’in yeğeni Ziya Pir, AKP eski Genel Başkan Yardımcısı Dengir Mir Mehmet Fırat, Antep eski Belediye Başkanı CHP’li Celal Doğan Meclis’e giren isimlerden birkaçı.
Turgut Öker, Müslüm Doğan, Ali Kenanoğlu ve Çilem Öz Alevileri; Altan Tan, Nimetullah Erdoğmuş, Ayhan Bilgen, Hüda Kaya ve Seher Akçınar İslamcıları; İmam Taşçıer ve Adem Özcaner Kürt halkının farklı kanatlarını; Feleknas Uca ve Ali Atalay Ezidileri; Garo Paylan Ermenileri; Mehmet Ali Aslan Mıhellemileri; Mithat Sancar Arapları; Erol Dora Süryanileri; Ferhat Encü ise Roboskilileri temsil etme olanağına erişti.
HDP milletvekillerinin 32’sini, yani yüzde 40’ını kadınlar oluşturdu. Bu oran, Meclis’teki diğer partileri katladı.
HDP’nin yeni dönem milletvekilleri şöyle:
- Adana: Rıdvan Turan, Meral Danış Beştaş
- Adıyaman: Behçet Yıldırım
- Ağrı: Leyla Zana, Bedran Öztürk, Dirayet Taşdemir, M. Emin İlhan
- Ankara: Sırrı Süreyya Önder
- Antalya: Saruhan Oluç
- Ardahan: Taşkın Aktaş
- Batman: Ali Atalan, Saadet Becerikli, Ayşe Acar Başaran
- Bingöl: Hişyar Özsoy
- Bitlis: Mizgin Irgat, Mahmut Celadet Gaydalı
- Bursa: Asiye Kolçak
- Dersim: Alican Önlü, Edibe Şahin
- Diyarbakır: İdris Baluken, Nursel Aydoğan, Nimetullah Erdoğmuş, Feleknas Uca, Altan Tan, Çağlar Demirel, Ziya Pir, İmam Taşçıer, Sibel Yiğitalp, Edip Berk
- Erzurum: Seher Akçınar Bayar
- Gaziantep: Celal Doğan, Mahmut Toğrul
- Hakkari: Selma Irmak, Nihat Akdoğan, Abdullah Zeydan
- Iğdır: Mehmet Emin Adıyaman, Kıznas Türkali
- İstanbul: Pervin Buldan, Garo Paylan, Levent Tüzel, Ali Kenanoğlu, Beyza Üstün, Turgut Öker, Filiz Kerestecioğlu, Sezai Temeli, Selahattin Demirtaş, Hüda Kaya, Erdal Ataş
- İzmir: Ertuğrul Kürkçü, Müslüm Doğan
- Kars: Ayhan Bilgen, Şafak Özanlı
- Kocaeli: A.Haydar Konca
- Mardin: Mithat Sancar, Gülser Yıldırım, Erol Dora, Mehmet Ali Aslan, Enise Güneyli
- Mersin: Dengir Mir Mehmet Fırat, Çilem Öz
- Muş: Burcu Çelik, Ahmet Yıldırım
- Siirt: Kadri Yıldırım, Hatice Seviptekin
- Şanlıurfa: Osman Baydemir, Dilek Öcalan, İbrahim Ayhan, Leyla Güven, Ziya Çalışkan
- Şırnak: Faysal Sarıyıldız, Leyla Birlik, Ferhat Encü, Aycan İrmez
- Van: Figen Yükdağ, Lezgin Botan, Yurdusev Özsökmenler, Adem Özcaner, Tuğba Hazer, Selami Özyaşar, Remziye Özgökçe