Aris Nalcı
Agos Gazetesi
Bundan iki ay kadar önce Ermeni gençleri tarafından başlatılan sivil hareket Nor Zartonk’un gündemindeki faaliyetlerden biri olan anket çalışması, Agos Gönüllü Muhabirleri ve Sosyolojik Araştırmalar Merkezi’nin (SAM) katkılarıyla tamamlandı.
Ankette, Ermeni toplumunun okuduğu gazetelerden karma evliliklere, günlük yaşamda kullanılan dilden seçimler ve Avrupa Birliği’ne kadar pek çok konuda soru yer aldı.
Agos gönüllü muhabirleri ve Nor Zartonk ekibinin ulaştığı Türkiye’de yaşayan 500’ü aşkın Ermeni’yle yapılan anketler bu alanda deneyim sahibi bir kuruluş olan SAM tarafından değerlendirildi. Anketten elde edilen verileri, siyaset, eğitim, Hrant Dink cinayeti sonrasında Ermeni toplumunun ruh hali, Ermeni dili ve Ermeni basını, sivilleşme ve temsiliyet başlıkları altında, bu sayımızdan başlayarak, birkaç hafta boyunca irdelemeye çalışacağız.
Öncelikle eğitim hayatımız kadar cemaatin ekonomik yönünü de etkileyen bir gerçekten söz etmek gerek. Hali vakti yerinde velilerin okullara yeterli maddi desteği vermediğini, hayırseverlerin omzuna büyük bir yük bindiğini ve cemaat gelirlerinin optimal kullanılmadığını daha önce de belirtmiştik.
Eğitim
Ermeni okullarında aslında ilk etapta göze çarpmayan bazı sorunlar, anketlerde verilen cevaplarla kendini belli ediyor. Ankete katılanların %81,4’ü Ermeni okullarında eğitim görmüş. Ermeni okullarında okuma oranı ilkokuldan liseye doğru düşüş gösteriyor.
Eğitim hayatlarının bir bölümünde Ermeni okullarına gidenlerin %93,5’i ilköğrenimini bir Ermeni okulunda yapmış; bu oran, liselerde %57,5. Yıllardır devam eden öğrenci kaybının sebebini bu orandan da açıkça görebiliyoruz. Ankete katılanların çoğu eğitimdeki mevcut durumu keskin bir şekilde eleştirirken, %74,5’i çocuğunu yine de Ermeni okullarına göndermek istiyor. Bu da, velilerin okullarımızdaki eğitim sisteminin gelişmesi ve yenilenmesi yönündeki isteğini ve umudunu anlatıyor. Bu konuda bir başka çapraz karşılaştırma ise Ermeni okullarında eğitim görenlerin çocuklarını yine Ermeni okullarına göndermek isteyip istememesiyle ilgili.
Bir Ermeni okulundan mezun olanların %75,6’sı, Ermeni okullarından mezun olmayanların ise %65,6’sı çocuğunun bir Ermeni okulunda eğitim görmesini istediğini ifade ediyor. Bu oranların fazla yüksek olduğu düşünülebilir. Ancak, öğrenci sayımızdaki azalmanın sebebi, geriye kalan %25’lik bölümde.
Dil
Bu oranlar göz önüne alındığında “Ermenice biliyor musunuz?” sorusuna kendine güvenerek “Biliyorum” diyenlerin oranı, beklenenden epey yüksek: %91,9. Ancak, Ermenice düzeyinin değerlendirilmesi istendiğinde %75’lik dilimin dil bilgisinin orta ile iyi arasında kaldığını görüyoruz. Gündelik hayatta Ermenice kullananların %70,1’lik bir orana ulaşması da muhtemelen bu orta ve iyi düzeyde Ermenice bilenler sayesinde.
Ermenicenin toplum içerisinde kullanım alanlarına ilişkin veriler ise şöyle: %67,2 evde aile ile, %45,6 arkadaşlarla sohbet ederken, %27,7 işte çalışırken, %27,7 okulda öğretmenle konuşurken, %0,3 kilisede konuşurken. Öte yandan, Ermeniceyi arkadaşlar arasında gizlice konuşmak gerektiğinde kullananların oranı %4,1. Yani, Ermenice Türkiye’de yaygın bir dil olmadığından birçok farklı amaca hizmet edebiliyor.
Bir dönem kiliselerimizde başlatılan Türkçe vaaz uygulamasından oldukça memnun kalan bir kesim, kiliselerdeki vaaz dilinin hem Ermenice hem de Türkçe olmasını istiyor. Anketlere katılanların %59,3’ü Türkçe ve Ermenice vaaz verilmesi gerektiğini belirtirken, %35’i Ermenice vaazın yeterli olabileceğini düşünüyor.
Vaazın Kürtçe ve Ermenice olmasını isteyen %0,2’lik bir kesim de var. Anketlere göre, kiliselerdeki vaazları anlayanların oranı %39,7. %39.7’lik diğer bir kesim, vaazları az anladığını ifade ediyor. Vaazları hiç anlamadığını söyleyenlerin oranı ise %18,7.
Kimlik
Cemaatten seküler bir toplum yapısına doğru evrilişi ima eden bu sonuçlardan, gerek kimlik gerekse eğitim ile ilgili sorulara verilen yanıtlardan, Ermeni kültürünün gelecek kuşaklara aktarılmasından duyulan kaygının ön planda olduğu anlaşılıyor. Bu kaygının en yüksek boyutlara ulaştığı sorular, karma evliliklerle ilgili olanlar.
Katılımcıların %60,6’lık bir bölümü karma evlilikleri onaylamazken, %20,3’lük bir kesim bu konuda kararsız. Katılımcıların %76,5’i evleneceği kişinin dininin, %39,7’si mezhebinin, %48,6’sı ise etnik kimliğinin önemli olduğunu söylüyor.
Medya ve basın
En çok okunan gazete, %84,5 ile Agos. Pastada Nor Marmara %22,4, Jamanak ise %13,1’lik bir orana sahip.
Eleştirel soruların, anket katılımcılarının ilgisini çektiğini belirtmiştik. Katılımcıların %56,2’si Türkiye’deki Ermeni basın yayın organlarını yeterli bulmuyor; yeterli bulanların oranı ise %37.
Önümüzdeki günlerde hızlanması beklenen radyo çalışmaları için de halktan önemli bir moral destek var: Ankete katılanların %86,9’u radyonun gerekli olduğunu düşünüyor.
Toplam 46 sorudan oluşan ankette, eğitim, kimlik, medya ve dil alanlarında alınan cevaplar ileriki haftalarda değerlendireceğimiz Ermeni toplumunun siyasi profili, AB’ye bakışı ve Hrant Dink cinayetinin ardından oluşan ruh hali ile ilgili değerlendirmelerde değerlendirmelere giriş niteliği taşıyor.
Yüzlerce kişinin katıldığı bu anketten elde edilen her sonuç, Ermeni toplumunu daha yakından tanımak isteyenler için bir temel oluştururken, Ermeni toplumunun kendisi için de bir ayna niteliğinde.
Birkaç hafta sürecek bu inceleme dizisi Ermeni toplumunun siyasi profili ile devam edecek.