1909 Adana Katliamı Tarihçilerin Merceği Altında

[ A+ ] /[ A- ]

Agos Gazetesi

1909’da yaşanan ve 20 binden fazla Ermeni’nin hayatını kaybettiği Adana Katliamı, tam yüz yıl sonra İstanbul’da düzenlenecek uluslararası bir çalıştayla mercek altına alınıyor.

Türkiye, ABD, Almanya, Fransa, İngiltere ve Kanada’nın çeşitli üniversitelerinden gelen 24 akademisyen ve araştırmacı, iki gün boyunca yapılacak olan sekiz oturumda Türkiye tarihinin en karanlık sayfalarından birine farklı açılardan ışık tutmaya çalışacak.

Boğaziçi Üniversitesi Tarih Bölümü, Gomidas Enstitüsü, Bilgi Üniversitesi Tarih Bölümü, Sabancı Üniversitesi ve Uluslararası Hrant Dink Vakfı’nın düzenlediği ‘Adana 1909: Yüz Yıllık Bir Perspektiften Tarih, Bellek ve Kimlik’ başlıklı çalıştay, 6-7 Kasım’da Emirgân Sakıp Sabancı Müzesi’nde gerçekleştirilecek.

Düzenleyici kurumlar, yayımladıkları basın açıklamasında, “Çalıştayda olaylarla ilgili tanıklıklar, dayanışma örnekleri, Batılı hükümetlerin tutumları, resmi tepkiler, insani yardım çalışmaları ve yas konusu ele alınacak. Böylece tarihimizin karanlıkta kalmış ama bir o kadar da acılı bir dönemine belki ilk kez farklı bir ışık tutulacak” dedi.

Aktar: “Öğrenmemiz gereken çok şey var”

Uluslararası Hrant Dink Vakfı yöneticisi ve çalıştayın organizasyon komitesi üyesi Cengiz Aktar, Agos’a yaptığı açıklamada toplantının önemine dikkat çekti. Aktar, toplantının hazırlık sürecini ve beklentilerini şöyle anlattı: “2008’in Kasım ayında, Uluslararası Hrant Dink Vakfı olarak, Boğaziçi Üniversitesi Atatürk Enstitüsü ve Tarih Vakfı’yla birlikte ‘Adana ve Çevresi Toplumsal ve Ekonomik Tarihi’ isimli bir konferans düzenlemiştik. Bu çalıştayı da o konferansta bir tebliğ sunan Ara Sarafian’la birlikte planladık. Sarafian yurtdışında bir etkinlik amaçlıyordu, ama böyle bir akademik toplantıyı İstanbul’da düzenlemek çok daha anlamlı olacaktı. Bu, yüz yıldır konuşulmayan, üzeri örtülen bir konuydu. Öğrenmemiz gereken çok şey var; bu çalıştay da, yüz yıl önce neler olup bittiğini anlamak için çok önemli.”

Aktar ayrıca, MHP Adana Milletvekili Kürşat Atılgan’ın, Milli Eğitim Bakanı’na yönelik, “Bu konferans hakkında bakanlığınızdan herhangi bir görüş ya da izin alınmış mıdır?” şeklindeki soru önergesini anlamsız bulduğunu söyledi ve “Akademi camiası bu tip bilimsel toplantılar yapmak için ne zamandan beri izin alıyor?” diye sordu.

Hatırlanacağı gibi, 2005’te Boğaziçi Üniversitesi’nde düzenlenmesi planlanan ‘İmparatorluğun Son Döneminde Osmanlı Ermenileri’ başlıklı konferans, hükümetten ve muhalefet partilerinden gelen baskılar sonucunda önce ertelenmiş, daha sonra Bilgi Üniversitesi’nde yapılabilmişti.

Çalıştaydan başlıklar

Çalıştayın ilk günündeki dört oturumda, Adana Katliamı tarihsel, siyasi ve ekonomik bağlamı içinde değerlendirilecek. İkinci gündeki dört oturumda ise, katliama ilişkin tanıklıklar ve tepkiler tartışılacak. Çalıştayda yapılacak olan sunumların başlıkları şöyle:

‘1909 Adanası’nda Ermenileri Kurtaran Müslümanlar’ (Abdülhamit Kırmızı); ‘1909 Olaylarına Osmanlı Meclisi’nin Yorumu’ (Ileana Moroni); ‘Batı’nın 1909 Adana Katliamı İmgelerinde Ermeni Sorunu’ (Benedetta Guerzoni); ‘Adana Vilayetinde Ermeniler’ (Osman Köker); ‘Göçmen İşçiler ve Adana Katliamı’ (Sinan Dinçer); ‘1909 Adanası ve Bir İstatistik Sorunu Olarak Katliamı Ölçme Sorunu’ (Fuat Dündar); ‘Ermeni Mülkleri ve El Değiştirme: 1920’ler Adanası’nda Terk Edilmiş Ermeni Mülklerinin Dağıtımı’ (Aslı Çomu); ‘Adana Katliamı’nın Üstanlatıları’ (Ara Sarafian); ‘1909 Adana Katliamı ve Osmanlı Yetimhanesi (Darüleytam-ı Osmani): Din, Dil ve Eğitim Konularında Anlaşmazlık’ (Nazan Maksudyan); ‘Alman Dışişleri Arşiv Belgelerinde 1909 Olayları’ (Dilek Güven); ‘1909’da Sessizlik Siyaseti: Fransa, Avrupa ve Adana Katliamı’ (Vincent Duclert); ‘Adana 1909: Adana’nın Tepkisi’ (Barbara Merguerian); ‘Dönemin Ermenice Süreli Yayınları Işığında 1909 Adana Olayları’ (Zakarya Mildanoğlu); ‘Adana Sonrası Tanıklık ve Yas’ (Marc Nichanian); ‘Kilikya 1909: Adana’da Adaletin Katledilmesi’ (Sait Çetinoğlu); ‘Arşaguhi Teotig ile Kilikya’da Bir Ay’ (Rita Kuyumjian); ‘Helen Davenport Gibbons’ın Mektupları: Tarsus 1909’ (Oral Çalışlar); ‘Misyoner Tanıklığı: 1909 Kilikya Katliamı üzerine Christie Ailesi Arşivleri’ (Lou Ann Matossian).